Novial es un lingua aidante internasional creada par profesor Otto Jespersen, un linguiste dansce. La nom es derivada de nov (nova) + ial (lai). La vocabula es fundida en la linguas romanica, con alga radises de la linguas romanica, e con un gramatica influeda forte par engles.

Bandera de novial

Novial ia es prima introduida en la libro par Jespersen clamada An International Language ("un lingua internasional") en 1928. La lingua ia es refrescida en se disionario Novial Lexike publicida du anios plu tarde. Plu alteras ia es introduida en la decade pos 1930, ma la lingua deveni dorminte cuando Jespersen ia mori en 1943. En la decade pos 1990, alga persones ia redescovre Novial e ia discute el a la interede.

Pronunsia edita

La vocales a, e, i, o, u es pronunsiada como en lfn, espaniol, o italian. La consonantes p, b, t, d, g, f, v, m, n, l, e r es pronunsiada como en lfn. Otra consonantes difere:

  • ch - [tʃ] como tx o [ʃ] como x
  • j - [dʒ] como dj o [ʒ] como j
  • k - [k] como c
  • qu - [kw] como cu
  • s - [s] como s o [z] como z
  • sh - [ʃ] como x o [tʃ] como tx
  • w - [w] como u o [v] como v
  • x - [ks] como cs o [gz] como gz
  • y - [j] como i

C e z no es normal usada. Ma, en nomes "stranjer", los es pronunsiada como esta:

  • c ante e, i - [s] como s
  • c ante a, o, u - [k] como c
  • z - [z] como z o [s] como s

Gramatica edita

La ordina de parolas normal es sujeto-verbo-ojeto, como en lfn:

  • Me observa vu – me oserva tu
  • Vu observa me – tu oserva me

Articles edita

La article de defini es li. Novial no ave un article de nondefini, ma un pote es usada, si desirada.

Nomes edita

La plural de un nom es formada par ajunta -s (o -es pos un consonante).

Jeneral, la forma de ojetos es la mesma como la sujetos. Ma, per clari, on pote ajunta la sufisa -m (o -em pos un consonante), -sem per la plural (o -esem pos un consonante), o par usa la preposada em.

On pote indica posese par ajunta -n (o -en pos un consonante), -sen per la plural (o -esen pos un consonante), o par usa la preposada de.

Pronomes edita

Person LFN Novial
1 Singular Me Me
2 Singular Tu Vu
3 Singular (Mas) El Lo
3 Singular(Fema) La
3 (Comun) Le
3 Singular (Cosa) Lu
Refletante Se Se
Nonpersonal On On
1 Plural Nos Nus
2 Plural Vos Vus
3 Plural (Mas) Los Los
3 Plural (Fema) Las
3 Plural (Comun) Les
3 Plural (Cosa) Lus

Per person tre, on usa -o per mases, -a per femes, -e per ambos mases e femes, e -u per cosas. Ave ance la sufisa -um per astratas. Esetante per me/nus, la plurales es la singulares con -s.

Per clari cuando un frase es ambigua, on pote ajunta la sufisa -m (o -em pos un consonante) per indica la ojeto, o usa la preposada em.

La ajetivos de posese es formada de la pronomes par ajunta -n (o -en pos un consonante). Esta servi ance como la pronom de posese:

  • Men Hunde = me can
  • Li Hunde es men = la can es de me
  • Nusen Hundes = nos canes
  • Li hundes es nusen = la canes es de nos

On pote ance espresa la posese con la preposada de: de me, de vu, etc.

La sistem aplica ance a determinantes como disi (esta), ti (acel), omni (tota, cada), kelki (alga), nuli (no), e irgi (cualce). Per esemplo, on pote crea la pronomes dise (esta person), diso (esta mas), ta (acel fema), tu (acel cosa), tum (acel idea), kelke (algun), irge (cualcun), irgas (cualce femas), omnes (tota persones, cada persones), omnum (tota ideas, cada idea), nule (nun), etc.

Verbos edita

Verbos no cambia per person o numero. La plu de tempos, modas, e voses es espresada con verbos aidante ante la forma simple de la verbo major:

LFN Novial
Infinitivo proteje protekte
Presente proteje protekte
Presente perfeta ia proteje ja ha protekte
Pasada ia proteje did protekte o protekted
Pasada perfeta ia proteje ante alora had protekte
Futur va proteje sal protekte o ve protekte
Futur perfeta va proteje ante alora sal ha protekte o ve ha protekte
Future-en-la-pasada ia intende proteje saled protekte
Ipotesal ta proteje vud protekte
Ipotesal perfeta ta proteje ante alora vud ha protekte
Ortativa (me/nos) debe proteje! Let (me/nus) protekte!
Imperativa proteje! protekte!

Novial ave du partisipios:

  • Partisipio ativa/presente: protektent – "protejente"
  • Partisipio pasiva/pasada: protektet – "protejeda"

Novial ave du modas per espresa la pasiva. La prima es formada con es e la partisipio pasiva:

  • Me es protekted - me es protejeda

La du es formada con bli (deveni) e la verbo simple:

  • Me bli protekte - me deveni protejeda

Ajectivos edita

Tota ajetivos fini con -i, ma esta pote es cadeda si pronunsia permete e no confusa aveni.

Compara es fada con plu (plu), maxim (la plu), min (min), and minim (la min).

Averbos edita

Ajetivos deveni averbos par ajunta -m pos la -i. Preposadas pote deveni averbos par ajunta -u.

Esemplo edita

Nusen Patre, kel es in siele,
mey vun nome bli sanktifika,
mey vun regno veni;
mey on fa vun volio
kom in siele anke sur tere.
Dona a nus disidi li omnidiali pane,
e pardona a nus nusen ofensos,
kom anke nus pardona a nusen ofensantes,
e non dukte nus en tentatione,
ma liberisa nus fro malu.
Amen
Linguas construida (lista)
Linguas aidante internasional adjuvilobolakcommunicationsspracheengles basalesperanto (esperantido) • esperanto 2esperanto reformidaglobasaglosaidiom neutralidointalinterglossainterlinguakahkosmoskotavalangue nouvellelatinescelatino sine flexionelingua franca novalingua franca nuovalingwa de planetalingwe uniwersalamondialmondlangomundezemundolincomundolingueneonovialoccidentalsessolresolsonaspokiltavouniversalgloturopivolapükyolik
Linguas aidante zonal afrihiliefatesefolkspraakfrenkischmedjusloviansceromániçoromanidslovianto
Linguas esperimental lincoslojbanloglantociponavoksigid
Linguas artal aingeljãdothrakiklingonláadannadsatquenya